Herenhuis, Spilsluizen

Aan de diepenring, die het oude centrum omringt, ligt een prachtig klassiek pand. Statig vormgegeven prijkt het aan de Spilsluizen. Onze opgave hier is om de allure van die gevelkant helemaal in stand te houden en mooi te renoveren. Aan de achterzijde slopen we en komt een groene compacte stadsoase met woningen.

Van entree naar onderdoorgang
In deze opgave spelen we met (beh)oud en nieuw. Nu is de hele kavel bebouwd. Wij slopen veel van de zalen aan de achterzijde. Zo ontstaat er ruimte voor een verrassend stukje nieuwe stad achter de gevel, met respect voor het bestaande aan de straatkant. Het oude horecagedeelte blijft horeca. Erboven komen een aantal appartementen binnen de bestaande structuur. De oude entree wordt nu een spannende onderdoorgang naar het achter gebied. Links aan de onderdoorgang is de entree naar het kantoor, rechts de entree naar de horeca. Ga je rechtdoor, dan kom je op het binnenterrein. Volgens oude Groningse traditie creëren we daar een verscholen hofje, ofwel een ‘gasthuis’.

Link leggen via materiaalgebruik
Aan de compacte groene stadsoase op het binnenterrein grenzen straks drie nieuwe woningen. Via op elkaar afgestemd materiaal leggen we een link tussen de voorzijde – de gevel en het achterliggende ontwerp. Kleur en stijl van materialen en bemonstering zijn subtiel op elkaar afgestemd en trekken verbanden die het gehele ontwerp eenheid biedt. De woningen zijn bescheiden in hoogte zodat er ook licht en ruimte voor groen overblijft in het hof. Resultaat? Een verborgen pareltje aan het einde van de tunnel.

De historische verkenning
Binnen de structuur die de Spilsluizen opgave biedt, is zoveel mogelijk gehandhaafd. Het oude trappenhuis wordt bijvoorbeeld hergebruikt. Plus, alle elementen die we in de historische verkenning zijn tegengekomen, zoals mooie deuren, worden weer in het oude gebouw teruggebracht. Kortom, het karakteristieke oude gedeelte aan de straatkant wordt gerenoveerd en geoptimaliseerd. Binnen de huidige structuur worden ruimtes omgezet naar woningen. Als oud zalencentrum herbergt het pand grote verwaarloosde zalen die getransformeerd worden tot moderne appartementen.

Locatie
Groningen

Opdrachtgever
Alquila Group Bv

Jaar
2022

Status
Start bouw

Team
Dianne Maas Flim, David Tol, Martijn Woldring, Thomas Rosema, Denise Oost, Noor Simon

Visualisatie
Marlon Regien

Geschiedenis van Spilsluizen

De Spilsluizen maken deel uit van de ‘diepenring’ rondom de middeleeuwse binnenstad van Groningen, die zijn huidige vorm in belangrijke mate gekregen in de vroege 17de eeuw.

Aan de noordzijde van de middeleeuwse binnenstad zijn de toenmalige dubbele grachten vergraven tot een brede binnenhaven, de Noorderhaven, het Lopende Diep en de Spilsluizen. Hierin lag een sluizencomplex.

De gronden ter weerszijden van de nieuw aangelegde diepenring zijn in de 17de eeuw nieuw verkaveld.

Aan de noordzijde van de Spilsluizen liggen overwegend brede percelen voor luxe woonhuizen, aansluitend op de verkaveling van de Ossenmarkt/ Guyotplein. Al deze percelen zijn in de eerste helft van de 17de eeuw bebouwd, zoals zichtbaar is op de vogelvluchtplattegrond van Haubois uit 1643.

Het Pand

Links van het pand bevindt zich een smalle gang, oorspronkelijk de toegang tot de tuin achter het pand. Hier valt duidelijk te zien dat het maaiveld van de tuin ruim een meter hoger ligt.

Het pand Spilsluizen 9 bestaat uit een breed, drielaags voorhuis met een zadeldak. Het voorschild is gedekt met gesmoorde holle pannen, het achterschild met rode holle pannen. Onder het rechterdeel van het voorhuis bevindt zich een kelder. Haaks op de voorgevel sluit een dwarsvleugel aan, waarvan het voorste deel bestaat uit drie bouwlagen met een plat dak en het achterste deel uit twee bouwlagen met een zadeldak. Naast deze dwarsvleugel staat tegen de achtergevel van het voorhuis een tweelaags aanbouw met een plat dak. Het achterterrein is bijna geheel volgebouwd met eenlaags aanbouwen.

Configuratie

Na het analyseren van de locatie hebben wij ons uitgangspunt vastgesteld op: “bouw voort op wat er al staat”. Het bestaande gebouw is in de loop der tijd steeds verder aan de achterzijde uitgebreid. Uit de historische analyse blijkt dat deze achterzijde geen karakteristieke of monumentale waarde kent. En wanneer je het gebouw afpelt tot zijn originele verschijnen ontstaat er ruimte op het achter terrein.

Deze nieuwe ruimte is een kans voor het realiseren van drie zelfstandige woningen met een gezamenlijke binnentuin. De woningen worden in een L-vormig bouwblok gerealiseerd. Het nieuwe woongebouw houdt afstand tot het bestaande hoofdgebouw met zijn kenmerkende dwarsvleugel en vouwt zich rondom het gezamenlijke groene woonhof.

Bestaande Situatie

In de bestaande situatie is het kavel bijna volledig vol gebouwd.

Behouden

Het voorhuis welke onderdeel is van het bouwblok blijft behouden evenals het 17de eeuwse huisje op het achtergebied. De rest van het achtergebied wordt gesloopt.

Van horeca naar wonen

De achterzijde van het voorhuis wordt getransformeerd tot een volume, wat geschikt is voor woningen. Deze hoofdvorm sluit aan op de omringende bebouwing. Om de derde verdieping bewoonbaar te maken is het toevoegen van dakkapellen noodzakelijk. Deze toevoeging volgt de ritmiek van de karakteristieke gevel en past goed in het straatbeeld van Spilsluizen.

Van achtergebied naar groene oase.

De aanbouw aan de achtergevel worden getransformeerd naar een volume dat aansluit op het karakter van het bestaande voorhuis. De plint van het bestaande voorhuis vouwt naar binnen en vormt een nieuw groen hof dat past bij het binnengebied van het bouwblok. De woningen hebben zo een heldere verbinding met het voorhuis en vormen een prettig groen woongebied in de stad.

Oorsprong

Het gebouw is aangemerkt als ‘beeldbepalend’ vanwege de bouwmassa en voorgevel van de voorvleugel uit 1936. De architectuur en materialisatie van de voorgevel en het zadeldak zijn karakteristiek voor het Interbellum.

Het gebouw heeft bovendien historische betekenis voor het vooroorlogse verenigingsleven van de stad Groningen, aangezien het de hoofdzetel van de (Groningse tak van de) CJMV. Het CJMV is later opgegaan in YMCA.

17de eeuwse achterzijde

Dit gebouw hoort tot de oudste bebouwing in de vroeg-17de eeuwse stadsuitbreiding ten noorden van de middeleeuwse binnenstad. De haaks op de voorgevel aangesloten dwarsvleugel is uit de 17de eeuw. Welke wordt verhoogd in de 18de eeuw(1e verdieping) en deels vernieuwd in de 19de eeuw (geveltop en kap).

Van deze vleugel hebben bouwmassa, gevels met bijbehorende smalle vensters en luikopeningen, balklagen en kapconstructie positieve monumentwaarden, vooral vanwege de afleesbare bouwgeschiedenis vanaf de 17de eeuw.

Voorgebouw

De bestaande situatie van het pand heeft een karakteristieke voorgevel met een duidelijke ritmiek.

De bestaande hoofdentree van het gebouw blijft de toegang tot zowel de horeca als het woongebouw. De hoofdentree word omgevormd tot een gezamelijke entree die ook een publieke functie krijgt en zowel de woningen achter het hoofdgebouw als de horeca en appartementen verbind met de Spilsluizen. Dit zorgt niet alleen voor een verbeterde ontsluiting maar voegt het ook iets toe richting de stad. Deze ingreep een minimale impact op de uitstraling van het pand.

Het voorgebouw wordt gerestaureerd en hersteld. De achterzijde van het voorhuis wordt getransformeerd tot een volume geschikt voor woningen. De hoofdvorm van deze uitbreiding sluit aan bij de omringende bebouwing. Om de derde verdieping geschikt te maken voor wonen zijn er dakkapellen toegevoegd. De nieuwe dakkappelen volgende de ritmiek en sluiten aan bij het karakter van het straatbeeld van Spilslzuien.

Achtergebouw

Aan de compacte groene stadsoase op het binnenterrein grenzen straks drie nieuwe woningen. Via op elkaar afgestemd materiaal leggen we een link tussen de voorzijde – de gevel en het achterliggende ontwerp. Kleur en stijl van materialen en bemonstering zijn subtiel op elkaar afgestemd en trekken verbanden die het gehele ontwerp eenheid biedt. De woningen zijn bescheiden in hoogte zodat er ook licht en ruimte voor groen overblijft in het hof.